David Peters, transitieofficier Stedin: ‘Bij iedereen moeten de alarmbellen afgaan: is er wel genoeg energie-infrastructuur?’

Vier jaar geleden stapte hij in de taskforce Energietransitie van de Economic Board Zuid-Holland (EBZ) om het dan nog onbekende verhaal van de netbeheerder te delen. Het levert hemzelf een regionaal netwerk op en de taskforce waardevolle kennis uit een nieuwe invalshoek. We vroegen David Peters, chief transition officer (CTO) van netbeheerder Stedin wat er moet gebeuren om de bedrijven en bewoners van Zuid-Holland te blijven voorzien van voldoende energie. En om het groeiende aanbod van lokaal gewonnen energie te kunnen opslaan.

Zijn verhaal is vooral een waarschuwing voor de ontoereikendheid van de huidige gas- en elektriciteitsvoorzieningen. ‘De energie-infrastructuur bepaalt hoe de transitie verloopt’, stelt hij. Deze infrastructuur omvat het netwerk van onder meer energienetten, gasleidingen en het grotendeels nog aan te leggen netwerk voor transport van waterstof en bijvoorbeeld teruggewonnen CO2. ‘We zien de aanwezigheid van die netten en leidingen tegenwoordig als vanzelfsprekendheid, maar dat is het allang niet meer. Al jaren neemt de behoefte aan infrastructuur enorm toe, maar blijft uitbreiding daarvan achter.’

Hij adviseert provinciebestuurders, woningbouwontwikkelaars en bedrijven daarom in een vroeg stadium de netbeheerder bij hun plannen en projecten te betrekken en stil te staan bij de benodigde infrastructuur. ‘Bij iedereen zouden dan al de alarmbellen moeten afgaan: is er wel genoeg energie-infrastructuur voor onze plannen? En hebben we dat goed genoeg gecheckt met de lokale netbeheerder?’

3 vraagstukken

Stedin is netbeheerder in Zeeland, Utrecht en een groot deel van Zuid-Holland. Als CTO houdt David zich er bezig met drie thema’s en de daaraan gekoppelde vraagstukken:

1. Digitalisering. Om het net zo optimaal mogelijk te benutten, zijn veel data en data-analyses nodig, en sensoren om die gegevens op te halen. Op basis daarvan worden modelscenario’s gemaakt voor predictive maintenance: waar liggen de kansen voor een betere netperformance?

2. Investeringsportfolio. Welke investeringen zijn er nodig voor het energiesysteem van de toekomst? Maatschappelijke veranderingen zijn daarbij van grote invloed, zoals nu de oorlog in Oekraïne en wijzigingen in het klimaatbeleid. De overheid heeft het streven om de CO2-uitstoot tot 2030 met 49 procent te reduceren verhoogd naar 55 procent. Dat betekent voor Stedin: veel extra investeren. Het is Davids taak om te zorgen dat Stedin zulke onvoorziene maatschappelijke veranderingen vertaalt naar concrete investeringen.

3. Contact met stakeholders. Samen met gemeentes, provincies, bedrijven, zonneparkbouwers en consumenten moet Stedin toewerken naar een integraal energiesysteem. Dat betekent veel overleggen over vragen als: wat komt waar en wat hebben we daarvoor nodig?

Waardoor ontstaat die groeiende vraag naar infrastructuur?

‘Dat komt door een combinatie van oorzaken, waaronder de huidige decentralisatieslag aan zowel de opwek- als de gebruikerskant. Met zonnepanelen wekken mensen zelf stroom op en industriële gebruikers hebben steeds vaker eigen energievoorzieningen. Dat vraagt om meer lokale stroomnetten en dus een uitbreiding van de infrastructuur, om alle plekken te voorzien van voldoende netcapaciteit. Tegelijkertijd zie je door de verduurzamingsslag grote pieken en dalen. Elektrische auto’s laadt iedereen ’s nachts thuis op en op zonnige dagen wordt ’s middags enorm veel stroom tegelijk opgewekt. Op die piekmomenten heb je veel meer netruimte nodig om overbelasting te voorkomen. Zie het als files op de snelweg. In de spits accepteren we die, maar de vraag is of we files op het elektriciteitsnet zouden accepteren.’

Wat is er nodig om die vraag te beantwoorden?

‘Sinds ik bij Stedin zit, ruim zeven jaar, hebben we onze jaarlijkse investeringen verdubbeld en plaatsen we om de dag ergens een nieuw trafohuisje. Maar om aan de energievraag van de toekomst te voldoen hebben we alleen al in ons verzorgingsgebied vijftig voetbalvelden aan ruimte nodig. We hebben nu de intentie om tot 2030 €8 miljard te investeren in het vervangen van de verouderde infrastructuur en het aansluiten van nieuwe klanten. Zowel voor zakelijk als particulier gebruik. Mijn grootste zorg: als er vanuit de overheid geen financiering voor netbeheerders komt, gaan we het niet redden om aan die vraag te voldoen.’

Wat kun je nog meer doen?

‘Naast geld is flexibiliteit belangrijk. Het netgebruik is nu nog heel rigide, zoals ik net beschreef over het tegelijkertijd gebruiken en terugleveren van grote hoeveelheden energie, met overbelasting van het net tot gevolg. Als we dat slimmer verdelen met elkaar, gebruiken we het net veel efficiënter. Bijvoorbeeld door een overschot aan gewonnen energie tijdelijk op te slaan in batterijen. Dat maakt opslag onderdeel van de oplossing in plaats van een nieuw probleem.’

Hoe gaan we dat bereiken?

‘In de eerste plaats door sneller tot nieuwe afspraken te komen. De snelheid van keuzes en procedures moet echt omhoog. Daarnaast moeten we die wendbaarheid mogelijk zien te maken, nieuwsgierig blijven en accepteren dat we af en toe het net nog niet optimaal inzetten.’

“We zijn met veel dingen bezig die we nooit eerder hebben gedaan.”

Nieuwsgierig waarnaar?

‘We zijn met veel dingen bezig die we nooit eerder hebben gedaan. Dat vraagt om continue nieuwsgierigheid naar wat er precies gebeurt en hoe het anders of beter kan. Door je te verdiepen in de belangen van verschillende partijen leer je begrijpen waarom dingen soms niet gebeuren of waarom bepaalde partijen niet snel duidelijkheid geven. Wat willen die partijen precies en welke investeringen zijn daarvoor nodig? Als wij bijvoorbeeld een zonnepark gerichter willen inzetten, zijn we afhankelijk van de bouwers daarvan en die weer van hun financiers. Het is daarbij belangrijk om als bedrijf en als persoon goed te weten wie je zelf bent. Dat maakt reflectie mogelijk: komt dit door mij, wat had ik beter kunnen doen en waar sta ik voor?’

En, waar staat Stedin voor?

‘In onze strategie staan drie punten bovenaan: meer bouwen, beter benutten en eerder beginnen. Dat vraagt om vroegtijdig inzicht in de plannen van bedrijven en overheidsinstanties. We moeten meedoen aan de dialoog en langetermijnplannen maken. Anders kunnen we niet garanderen dat de regio altijd toegang heeft tot goede infrastructuur. En we willen voorkomen dat er ook files en spitsuren op de energienetten ontstaan.’

Wat kan EBZ daarin betekenen?

‘Ik denk dat EBZ een belangrijke rol speelt in het aanjagen van die gezamenlijke dialoog en in het aan bestuurders bekendmaken van deze uitdagingen. Met de taskforces brengt EBZ partijen samen die elkaar anders niet snel zouden tegenkomen, maar de ander wel nodig hebben om hun plannen te laten slagen. Zo’n taskforce maakt het eenvoudiger om van gedachten te wisselen en zo gezamenlijk echt het verschil te maken voor de regio.’